Opis
Druga część doskonale przyjętego przez nauczycieli i uczniów podręcznika do wiedzy o społeczeństwie w liceum ogólnokształcącym i technikum na poziomie podstawowym, który ukazał się w 2019 roku. Podręcznik prezentuje najważniejsze zagadnienia socjologiczne, politologiczne i prawne, związane z codziennym doświadczeniem każdego obywatela. Materiał podany jest w sposób przystępny i praktyczny, zawiera wiele przykładów i wskazówek oraz wyjaśnienie trudnych pojęć i terminów. Zaletą podręcznika jest przejrzysta struktura, pasjonujący wykład, znakomite wyczucie potrzeb młodych ludzi oraz różnorodne i doskonale dobrane ćwiczenia.
Prezentowane treści zostały ułożone w dwa działy odpowiadające zapisom podstawy programowej: Prawo i Świat. Pierwszy dział omawia funkcjonowanie polskiego systemu prawnego oraz wyjaśnia, jak się w nim na co dzień poruszać. Pokazuje, jak rozumieć przepisy, pisać proste pozwy czy zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa oraz odwołać się od decyzji administracyjnych. Zwraca uwagę na problem praw i wolności obywatelskich oraz podaje przykłady organów, instytucji i organizacji obowiązanych do ich przestrzegania. Drugi dział przybliża procesy demokratyzacji i integracji w Europie Środkowo-Wschodniej oraz stawia pytania o miejsce Polski w Europie i na świecie. Ułatwia młodym ludziom zrozumienie współczesnych problemów świata oraz poznanie mechanizmów zmiany rzeczywistości społecznej. Uświadamia, że muszą się zmierzyć z wyzwaniami dnia dzisiejszego – konfliktami i wojnami, nierównościami społecznymi, ubóstwem czy kryzysem klimatycznym i poszukiwać konkretnych rozwiązań. A będzie to możliwe wtedy, kiedy z wiedzy szkolnej uczynią podstawę do podejmowania działań.
Wykład wzbogacają starannie dobrane ilustracje, schematy, wykresy i mapy. Na końcu każdego działu – ćwiczenia zachęcające do własnych przemyśleń i podejmowania działań.
W podręczniku uczennice i uczniowie znajdą:
- teksty i wiadomości merytoryczne
- atrakcyjne ćwiczenia i zadania, w tym projekty zespołowe
- liczne materiały źródłowe i publicystyczne
- zdjęcia, schematy, wykresy i tabele
- słowniczek pojęć
- kalendarium: świat i Polska 1989–2019
- tekst Konstytucji RP
- przykłady projektów uczniowskich.
Podręcznik powstał na podstawie Przewodnika młodego obywatela, który na Targach Książki Edukacyjnej w 2004 r. zdobył prestiżową nagrodę Edukacja XXI za wartości edukacyjno-poznawcze oraz poziom edytorski. Został dostosowany do obowiązującej do 2021 roku podstawy programowej i wzbogacony o nowe treści. Podręcznik składa się z dwóch części. Część pierwsza poświęcona jest zagadnieniom szeroko pojętej problematyce społecznej oraz polityce i zagadnieniom dotyczącym demokratycznego państwa prawa.
Dla kogo?
Dla uczennic i uczniów liceum ogólnokształcącego i technikum, nauczycielek i nauczycieli, a także wszystkich zainteresowanych tymi tematami.
Spis treści
ROZDZIAŁ III – PRAWO (Dagmara Woźniakowska-Fajst, Witold Klaus)
- Co to jest prawo?
- prawo • kodeks • sankcja • norma moralna, religijna, obyczajowa • system prawny • prawo stanowione, prawo zwyczajowe, prawo precedensowe • prawo religijne
- szarjat • prawo naturalne
- Rodzaje prawa
- prawo cywilne • osoba prawna • czynności prawne • zasada swobody umów, równości stron, właściwości sądu cywilnego • prawo administracyjne • prawo pracy • prawo karne • zasada domniemania niewinności • prawo do obrony • przestępstwo • norma prawna • prawo międzynarodowe • cechy dobrego prawa
- System prawny RP
- hierarchia aktów prawnych • umowa międzynarodowa • ratyfikacja • ustawa • rozporządzenie • akt prawa miejscowego • delegacja ustawowa • zarządzenie
- Prawa człowieka
- prawa i wolności • historia praw człowieka • godność osobowa • godność osobista • prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne, kulturalne • wolność myśli, sumienia, wyznania, słowa • generacje praw człowieka • prawa dziecka
- Ochrona praw człowieka
- prawa proceduralne • krajowy i międzynarodowy system ochrony praw człowieka • podstawa prawna • skarga • sąd (trybunał) międzynarodowy • zbrodnie wojenne • ludobójstwo • organizacje społeczne w obronie praw człowieka •więzień sumienia • prawa człowieka w PRL
- Idziemy do sądu
- zasada niezawisłości • apolityczność sędziów • immunitet sędziowski • Krajowa Rada Sądownictwa • sąd rejonowy okręgowy, apelacyjny • Sąd Najwyższy • Prokuratura Krajowa • • prokurator generalny • wyrok • apelacja • kasacja • skład sędziowski • ławnik • pozwany/pozwana, powód/powódka • nieletni przed sądem
- Rzecznicy praw
- Rzecznik Praw Obywatelskich • skarga do RPO • Rzecznik Praw Dziecka • Rzecznik Praw Pacjenta • powiatowi rzecznicy konsumentów • Rzecznik Finansowy • rzecznicy praw ucznia
- Komu potrzebne jest prawo cywilne?
- prawo cywilne • prawo zobowiązaniowe • osoba fizyczna, zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych • umowy w prawie cywilnym • przedstawicielstwo a pełnomocnictwo • zobowiązanie • prawo rzeczowe i spadkowe • prawo rodzinne • przebieg postępowania cywilnego
- Prawo administracyjne, czyli między obywatelem a urzędem
- prawo administracyjne • sądownictwo administracyjne • Naczelny Sąd Administracyjny • bezczynność • decyzja, postanowienie • akty administracyjne • przebieg postępowania administracyjnego • strona • wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy • odwołanie • zażalenie
- Prawo na co dzień
- gdzie szukać aktów prawnych • jak rozumieć przepisy prawa • klauzula generalna • pomoc prawna • notariusz • radca prawny • adwokat • instytucje udzielające nieodpłatnej pomocy prawnej
- Obywatel i obywatelka w urzędzie
- prawo do informacji publicznej • Biuletyn Informacji Publicznej • wniosek o dostęp do informacji publicznej • dokumenty w archiwach i urzędach • oryginał i odpis dokumentu • podania • biuro podawcze • PIT • e-administracja
Rusz głową, czyli ćwiczenia i zadania (Dagmara Woźniakowska-Fajst, Witold Klaus, Alicja Pacewicz)
ROZDZIAŁ IV – ŚWIAT (Andrzej Waśkiewicz)
- Mur runął
- upadek komunizmu • pierestrojka, głasnost • „Jesień narodów” • odprężenie międzynarodowe • trzecia fala demokratyzacji • OBWE • Rada Europy • rozszerzenie Unii Europejskiej • Grupa Wyszehradzka • rozpad ZSRR • „rewolucja róż” w Gruzji • „pomarańczowa rewolucja” na Ukrainie • Rosja pod rządami Putina • rozpad Jugosławii i walki na Bałkanach • porozumienie z Dayton
- W poszukiwaniu systemu zbiorowego bezpieczeństwa
- ład międzynarodowy • zasada nienaruszalności granic i integralności terytorialnej państwa • suwerenność państwa • system bezpieczeństwa • spory, konflikty i wojny • Karta Narodów Zjednoczonych • wyspecjalizowane organizacje ONZ • pomoc humanitarna • supermocarstwo • akcja dyplomatyczna • operacja militarna • NATO• traktat waszyngtoński • pozaeuropejskie organizacje bezpieczeństwa i współpracy
- Wspólna Europa – wartości i prawa
- integracja europejska • Europejska Wspólnota Węgla i Stali • Europejska Wspólnota Gospodarcza • „ojcowie-założyciele” • Jednolity Akt Europejski • wspólny rynek • zasada pomocniczości (subsydiarności) • zasada solidarności • euroregion • traktat konstytucyjny • prawo wspólnotowe • porozumienie z Schengen • Agenda 2000 • euroentuzjaści i eurosceptycy
- Unia Europejska – jak to działa?
- najważniejsze instytucje Unii Europejskiej: Rada Europejska, Rada, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości • kompetencje i zasady działania • grupy polityczne w PE • unijne fundusze • wieloletnie ramy finansowe • budżet UE • najwięksi płatnicy netto i beneficjenci • obywatelstwo unijne • strefa euro • dylematy Unii • brexit
- Polska w Europie, Polska w świecie
- korzyści i koszty członkostwa w Unii • jak Polacy oceniają członkostwo w UE • relacje z sąsiadami • współpraca międzynarodowa i regionalna • emigracja polityczna i ekonomiczna • Polonia • zadania ambasad i konsulatów • listy uwierzytelniające • polska racja stanu • Europa federacyjna • Europa ojczyzn
- Świat daleki od doskonałości
- spór międzynarodowy, konflikt, wojna • separatyzm • wojna domowa • terroryzm – źródła i organizacje • fundamentalizm • globalna Północ i globalne Południe • skrajne ubóstwo na świecie • migranci i uchodźcy • Wysoki Komisarz ds. Uchodźców • pomoc humanitarna • broń masowego rażenia, chemiczna i biologiczna
- Dylematy nowego tysiąclecia
- globalizacja i jej wyzwania • światowy rynek gospodarczy • Davos • anty i alterglobaliści • technokracja • społeczne skutki rozwoju nauki • cyfryzacja – szanse i zagrożenia • demokratyzacja we współczesnym świecie • spory moralne: kara śmierci, aborcja, eutanazja
- Dobry klimat dla Ziemi
- ochrona środowiska • ekosystem • skutki działalności człowieka • globalne ocieplenie • kurczenie się zasobów naturalnych • wymieranie gatunków roślin i zwierząt • zrównoważony rozwój • Europejski Zielony Ład • Młodzieżowy Strajk Klimatyczny • kobiety z globalnego Południa wobec zmian klimatycznych
Rusz głową, czyli ćwiczenia i zadania (Alicja Pacewicz)
Słowniczek obywatelski
Kalendarium: świat i Polska 1989–2019 (Tomasz Merta, Dorota Nawalany)
Wybrane ogniska konfliktów w Europie i na świecie (Andrzej Waśkiewicz)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Wybrane projekty uczniowskie
Centrum Edukacji Obywatelskiej (Alicja Pacewicz)
Wiedza o społeczeństwie – wymagania ogólne
